Kontrole prowadzą pracownicy Urzędu Gminy posiadający stosowne upoważnienia wójta. Kontrolerzy sprawdzają, czym mieszkańcy palą w piecach i kominkach. Z każdej kontroli sporządzają protokół, który powinien być podpisany także przez właściciela nieruchomości.

Prowadzenie kontroli to obowiązek gminy, nałożony w Programie ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego, mającym na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji, przyjętym przez Sejmik Województwa Śląskiego.

W Planie działań krótkoterminowych, będącym integralną częścią Programu określono, że po ogłoszeniu ostrzegawczym (poziom II - jest ogłaszany przy przekroczeniu średniodobowej wartości 100 mikrogramów na metr sześcienny dla pyłu PM10) oraz ogłoszeniu alarmowym (poziom III - jest ogłaszany przy przekroczeniu średniodobowej wartości 150 mikrogramów na metr sześcienny dla pyłu PM10) samorządy gminne mają obowiązek prowadzić intensywne kontrole instalacji spalania paliw stałych.

Plan ten zakłada, że po ogłoszeniu alarmu smogowego, gmina niezwłocznie musi przeprowadzić co najmniej 5 kontroli. Jest to limit narzucony dla gmin i miast poniżej 50 tys. mieszkańców. I to niezależnie, czy alarm jest ogłoszony w dni powszednie czy w weekend lub święto. Dlatego kontrolerzy muszą prowadzić działania także w soboty, niedziele czy dni świąteczne.

W związku z zaostrzeniem norm informowania i alarmowania o smogu należy spodziewać się częstszych ogłoszeń ostrzegawczych i alarmowych. A co za tym idzie, częściej będzie trzeba prowadzić kontrole. Co istotne, zgodnie z art. 379 ustawy Prawo ochrony środowiska, mieszkańcy mają obowiązek wpuścić kontrolujących na teren nieruchomości.

Warto przypomnieć, że poza kontrolami wymaganymi przez Program ochrony powietrza, w gminie Goczałkowice-Zdrój prowadzone są też kontrole palenisk na podstawie zgłoszeń mieszkańców. Wtedy najczęściej razem z upoważnionymi pracownikami działania prowadzi również dzielnicowy.

Obowiązek gminy w zakresie kontrolowania instalacji spalania paliw stałych podlega z kolei kontroli przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. W przypadku nie spełnienia tego obowiązku, gminom grożą wysokie kary finansowe.